Jak korzystać z kompasu i mapy? – podstawy nawigowania w terenie

W dobie powszechnego dostępu do GPS umiejętność korzystania z mapy i kompasu często wydaje się zbędna. Warto jednak pamiętać, że technologia potrafi zawieść w najmniej oczekiwanym momencie. W takich sytuacjach tradycyjne metody nawigacji mogą okazać się ratunkiem, ponieważ umożliwią nam odnalezienie drogi i dotarcie do wyznaczonego celu.

Przeczytaj nasz poradnik i dowiedz się, jak korzystać z kompasu i mapy, aby skutecznie wyznaczyć kierunek marszu w terenie.

Orientowanie mapy za pomocą kompasu – dlaczego warto to umieć?

Nawet w czasach powszechnego dostępu do GPS i różnego rodzaju aplikacji z mapami online, orientowanie mapy za pomocą kompasu jest bardzo przydatną umiejętnością. Główną zaletą tradycyjnych map i kompasów jest to, że nie wymagają one zasilania.

Poza tym podczas wędrówek po górach lub innych odległych obszarach sygnał GPS może być czasami bardzo słaby lub całkowicie zanikać, uniemożliwiając korzystanie z nawigacji satelitarnej. Mapy cyfrowe bywają również nieaktualne lub zawierać błędy. W takich sytuacjach warto mieć przy sobie mapę i kompas, aby znaleźć drogę bez polegania na technologii. Orientowanie mapy za pomocą kompasu jest również cenne dla samej satysfakcji posiadania tej umiejętności.

Orientowanie się w terenie za pomocą mapy i kompasu to umiejętność, która przyda się nie tylko podczas różnego rodzaju wypraw, może być także niezbędna w sytuacjach awaryjnych. Klęski żywiołowe, awarie przemysłowe lub ataki terrorystyczne mogą powodować przerwy w dostawie prądu i ograniczać dostęp do Internetu, co z kolei uniemożliwia korzystanie z nawigacji GPS na urządzeniach elektronicznych. Jednak nawet bez dostępu do nowoczesnych technologii, gdy posiadasz mapę, kompas i umiejętność posługiwania się nimi, to jesteś w stanie odnaleźć drogę i dotrzeć do obranego celu.

Korzystanie z mapy – podstawowa wiedza i elementy mapy

Jeśli wybierasz się na wyprawę i nie chcesz polegać wyłącznie na nawigacji w telefonie lub innym urządzeniu, to pierwszą rzeczą, o której musisz pamiętać, jest wybór odpowiedniej mapy miejsca, do którego się wybierasz.

To oczywiste – jeśli udajesz się na przykład w Karkonosze, to musisz wybrać mapę, która uwzględni ten rejon. Jednak zanim zaczniesz wyznaczać kierunek marszu w terenie, powinieneś przede wszystkim poznać te podstawy:

1. Skala mapy

Skala mapy to kluczowa informacja określająca stosunek wielkości obiektów na mapie do ich rzeczywistych rozmiarów w terenie. Informacja o skali jest zwykle umieszczana na okładce mapy lub przy jej legendzie.

Skala jest przedstawiana za pomocą ułamka zapisywanego jako 1: XXX, gdzie XXX oznacza, ile razy obraz terenu został zmniejszony. Im mniejsza liczba w mianowniku, tym mapa jest bardziej szczegółowa.

Przykład: skala 1:10 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 100 metrom w rzeczywistości.

2. Poziomice

Na mapie bardzo ważne są też poziomice, czyli linie łączące punkty o tej samej wysokości powyżej (albo poniżej) poziomu morza. Gęste poziomice oznaczają teren stromy, rzadkie - łagodny. Zagięcia poziomic to doliny i grzbiety, a zamknięte poziomice to wierzchołki gór. Natomiast mocne wcięcia oznaczają wąwozy lub strome granie.

2. Linie siatki kartograficznej

Linie siatki kartograficznej to pionowe i poziome linie, które dzielą mapę terenu na kwadraty i pozwalają lepiej zorientować się w danym terenie. Są one potrzebne przy orientowaniu mapy i wyznaczaniu azymutu (kierunku marszu).

Jak poprawnie korzystać z kompasu?

Najważniejszym elementem kompasu jest igła magnetyczna, która ustawia się wzdłuż linii pola magnetycznego Ziemi. Jej czerwony (zazwyczaj tego koloru) koniec wskazuje kierunek północny. Warto wiedzieć, że kompas nie wskazuje bieguna geograficznego, tylko magnetyczny. Na naszej szerokości geograficznej ta rozbieżność nie ma większego znaczenia, ale w niektórych krajach może być koniecznie wzięcie na to poprawki i skorygowanie tej różnicy (chodzi o tzw. deklinację magnetyczną).

Przeczytaj naszą poradę na temat tego, jaki kompas wybrać, w której opisujemy, czym jest deklinacja magnetyczna!

Aby korzystać z kompasu do nawigacji z mapą, najlepiej wybrać kompas mapowy, który jest wyposażony w linijkę. Umożliwi ona ułożenie kompasu wzdłuż linii północ-południe na mapie.

Uwaga! Jeśli kompas znajduje się w pobliżu metalowych przedmiotów, to jego działanie może zostać zakłócone. Poza tym inne źródła magnetyczne, takie jak telefony komórkowe, magnesy lub przewody elektryczne również mogą negatywnie wpływać na działanie kompasu.

Jak skutecznie wyznaczyć kierunek marszu w terenie?

Aby wyznaczyć kierunek marszu, trzeba wykonać kilka kroków.

1. Orientowanie mapy

Na początku musisz "zorientować mapę", czyli ułożyć ją tak, aby kierunki świata na mapie były zgodne z rzeczywistością i pokrywały się z kierunkami wskazywanymi przez kompas. Przy czym warto tutaj dodać, że większość map (zwłaszcza topograficznych i nawigacyjnych) ma umowne kierunki umieszczone w taki sposób, że północ na mapie znajduje się na górze, a południe na dole. W celu zorientowania mapy wykonaj następujące kroki:

• Umieść kompas na mapie w taki sposób, aby leżał równolegle do linii siatki kartograficznej.
• Przekręć tarczę kompasu (limbus) tak, aby linie pomocnicze na tarczy były równoległe do linii północ-południe na mapie.
• Obracaj mapę z położonym na niej kompasem, do momentu aż igła magnetyczna będzie wskazywała północny znacznik "N" na tarczy.

Po wykonaniu tych kroków Twoja mapa będzie pokrywać się z terenem.

2. Określenie, z jakiego miejsca i dokąd zmierzasz

Po prawidłowym zorientowaniu mapy musisz określić kierunek, w którym chcesz się udać. Zaznacz ołówkiem (lub innym przyrządem do pisania) dwa punkty orientacyjne - ten, w którym się znajdujesz i drugi, do którego chcesz się udać.

Następnie połącz te dwa punkty przy użyciu linijki kompasu. Przyłóż dłuższą krawędź kompasu w taki sposób, aby oba punkty do niej przylegały. Czerwona strzałka kierunkowa powinna być skierowana w stronę punktu orientacyjnego, do którego zmierzasz.

3. Wyznacz azymut na kompasie

Jeśli już masz połączone dwa punkty, zacznij obracać limbus (tarcza kompasu) tak, aby litera N na tarczy pokrywała się z północą wskazywaną przez czerwoną igłę magnetyczną. Upewnij się, że linie pomocnicze na tarczy kompasu są równoległe do linii siatki kartograficznej na mapie (pionowe linie północ-południe). Gdy linie te będą do siebie równoległe, odczytaj azymut, patrząc na strzałkę kierunkową na kompasie, zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

Po ustaleniu azymutu weź kompas do ręki i trzymaj go poziomo. Nie przekręcaj pierścienia i obracaj się wokół własnej osi w taki sposób, aby igła magnetyczna pokrywała się z czerwonymi liniami pomocniczymi na pierścieniu. Teraz strzałka kierunkowa na kompasie wskazuje Ci kierunek, w którym musisz się udać, aby dotrzeć do wyznaczonego punktu orientacyjnego.

Oferta kompasów w Militaria.pl

W Militaria.pl oferujemy szeroki wybór kompasów, które spełnią oczekiwania nawet najbardziej wymagających użytkowników. Wszystkie proponowane przez nas modele charakteryzują się wytrzymałą obudową, która gwarantuje odporność na uszkodzenia.

W naszym sklepie kupisz kompasy klasyczne, z podświetleniem, o przezroczystych obudowach oraz warianty z dodatkowymi funkcjami, takimi jak lusterko czy przyrządy celownicze. Proponujemy produkty znanych i cenionych marek, takich jak: Helikon, Silva, Badger Outdoor oraz Mil-Tec.