Jaki teleskop wybrać dla początkujących?

Dla początkujących astronomów wybór odpowiedniego teleskopu może stanowić pewne wyzwanie. Sprawy nie ułatwia duża ilość oferowanych modeli, która może przyprawić o zawrót głowy. Kluczem do wyboru odpowiedniego sprzętu jest zrozumienie zasad funkcjonowania teleskopu a także poznanie cech, które wpływają na jego działanie.

W tym artykule znajdziesz informacje na temat rodzajów teleskopów, a także dowiesz się, na jakie ich parametry zwracać uwagę podczas wyboru modelu dla początkujących. Ten artykuł pomoże ci przejść przez kluczowe aspekty, abyś mógł świadomie wybrać teleskop, który spełni Twoje oczekiwania.

Co to jest teleskop i jak działa?

Teleskop jest przyrządem optycznym, który składa się z dwóch podstawowych elementów odpowiadających za jego działanie, a są to (w zależności od modelu): obiektyw i okular (w teleskopie soczewkowym) lub okular i zwierciadło (w teleskopie zwierciadlanym). Oba elementy połączone są tak zwanym tubusem.

Do czego służy teleskop? Przyrząd ten umożliwia obserwację bardzo odległych obiektów. Obserwacja jest możliwa dzięki wychwytywaniu przez teleskop rozproszonego światła i skupienia go w ognisku. Oczywiście jest to bardzo uproszczony schemat działania teleskopu, ponieważ dokładny sposób pracy jest zależny od modelu urządzenia. O tym, jak działają poszczególne teleskopy, przeczytasz w dalszej części artykułu.

Rodzaje teleskopów

Najpopularniejszymi w użytku osobistym są dziś teleskopy soczewkowe i zwierciadlane.

Rozważając zakup teleskopu, możesz zastanawiać się, który z nich wybrać. Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ponieważ oba rodzaje teleskopów mają inne zastosowania i każdy z nich sprawdzi się do obserwacji innych obiektów.

Teleskop soczewkowy

Teleskop soczewkowy, nazywany także refraktorem, jest przyrządem podobnym do lunety (choć o dużo większych rozmiarach). Tego rodzaju teleskopy wykorzystują układ soczewek, który zbiera światło i przekierowuje je na ludzkie oko. Soczewki pełnią funkcję elementów ogniskujących, a dzięki nim obraz zostaje powiększony i rozjaśniony.

Teleskop soczewkowy bardzo dobrze sprawdzi się w roli teleskopu dla początkującego. Największą jego zaletą dla rozpoczynających przygodę z astronomią jest prostota obsługi — nie wymaga skomplikowanych ustawień ani kalibracji. W teleskopach soczewkowych może występować aberracja chromatyczna. Jest to wada, która powoduje zniekształcenie widocznego obrazu, ale można jej zapobiec poprzez stosowanie dodatkowych soczewek.

Jakie obiekty możesz obserwować przez teleskop soczewkowy? Bez problemów za jego pomocą można obserwować ciała niebieskie położone blisko Ziemi lub te o dużych rozmiarach. Szczegółowo przyjrzysz się Srebrnemu Globowi wraz z jego kraterami, górami i dolinami. Równie dobrze zaobserwujesz planety Układu Słonecznego takie jak: blisko położone Mars i Wenus oraz bardziej oddalone: Jowisz, Saturn czy Uran. Warto także wspomnieć między innymi o możliwości obserwacji pierścieni Saturna. Teleskop soczewkowy umożliwia też bardziej zaawansowane obserwacje, które wymagają dobrej znajomości trajektorii obiektów i szybkiej reakcji. Możesz na przykład spróbować przyjrzeć się sztucznym satelitom Ziemi jak chociażby stacji ISS (warto sprawdzić trasę ISS i zaobserwować jej przelot na tle tarczy Księżyca). W tym miejscu chcemy dodać, że teleskop soczewkowy sprawdzi się do obserwacji w miastach, ponieważ nie jest aż tak wrażliwy na zanieczyszczenie światłem.

Przykładowym teleskopem soczewkowym jest model Opticon Apollo 150x70 mm. Jest to model, który świetnie sprawdzi się u początkujących astronomów. Teleskop ma maksymalne powiększenie 150 x. Dzięki temu bez problemu przeprowadzisz obserwacje Księżyca i jego kraterów, Marsa, Wenus, Jowisza i jego księżyców oraz konstelacji gwiezdnych.

Teleskop zwierciadlany

Innym polecanym przez nas teleskopem jest model zwierciadlany, zwany również reflektorem. Tego typu teleskop pracuje na zwierciadłach i wykorzystuje zjawisko odbicia światła. W głównej konstrukcji reflektora znajdują się: lustro główne i okular. Dodatkowo teleskopy te wyposażone są w mniejsze lustro wtórne, które wyprowadza wiązkę światła poza tubus. Budowa teleskopu zwierciadlanego zależna jest od jego typu. Najczęściej stosowane są teleskopy zwierciadlane Newtona i Cassegraina.

Teleskopy zwierciadlane są bardziej skomplikowane w obsłudze niż modele soczewkowe, z tego względu nie są popularnym wyborem na pierwszy teleskop. Nie oznacza to jednak, że nie możesz rozpocząć z nim przygody z obserwacją nocnego nieba.

Kiedy teleskop zwierciadlany będzie lepszym wyborem? Jeżeli bardziej od Księżyca czy Wenus interesują Cię odleglejsze lub dość ciemne obiekty kosmiczne, to postaw na teleskop zwierciadlany. Ten model sprawdzi się do obserwacji mgławic, komet, planetoid, meteorów i innych obiektów głębokiego nieba.

Warto mieć jednak na uwadze to, że ten rodzaj teleskopów znacznie gorzej radzi sobie w obszarach miejskich, gdzie występuje zanieczyszczenie światłem. Do obserwacji teleskopem zwierciadlanym warto wybrać się więc poza miasto.

Przykładem teleskopu zwierciadlanego dla osób początkujących jest teleskop Opticon Horizon EX 350x76 mm. Wyposażony został w zwierciadło o średnicy 76 mm, które zapewnia możliwość powiększenia do 350 x. W zestawie z teleskopem znajduje się dodatkowa luneta celownicza do obserwacji szybko poruszających się obiektów oraz soczewka Barlowa. Teleskop umożliwia między innymi szczegółową obserwację Księżyca.

Teleskop wyposażony jest w montaż paralaktyczny EQ1 umożliwiający ustawienie teleskopu wg atlasu czy mapy nieba. Montaż paralaktyczny zapewnia również płynne przemieszczanie (obrót) teleskopu. Bardzo dobrze sprawdzi się obserwacji głębokiego nieba, w tym: gwiazd, gromad, mgławic, Księżyca i planet Układu Słonecznego.

Porównanie teleskopu soczewkowego i zwierciadlanego

Teleskop dla amatora — na jakie parametry zwrócić uwagę?

Poza wyborem rodzaju i typu teleskopu, warto także zwrócić uwagę na parametry i dane techniczne poszczególnych modeli. Sercem każdego teleskopu jest jego układ optyczny. To właśnie od elementów i parametrów tego układu zależne będzie to, jak ostry i jasny będzie widziany przez obserwatora obraz.

Dobry teleskop dla początkującego powinien być dopasowany do obserwatora między innymi pod kątem ciężaru. Masa teleskopu będzie miała wpływ, jeżeli zdecydujesz się na obserwacje poza miastem.

Poniżej znajdziesz kilka informacji na temat parametrów, na które zwrócić uwagę, aby wybrać najlepszy model teleskopu dla osoby początkującej.

Powiększenie

Intuicja podpowiada, że im większe powiększenie, tym lepiej widoczny będzie obserwowany obiekt. Nie jest to jednak prawdą, a co więcej, zbyt duże powiększenie może znacznie pogorszyć widoczność i tym samym ograniczyć obserwację obiektu. Optymalną wartością powiększenia będzie dwukrotność średnicy obiektywu w milimetrach.

Średnica obiektywu lub lustra

Średnica jest najważniejszym parametrem, ponieważ to od tej wartości zależne jest, ile światła może pochłonąć teleskop, a co za tym idzie, jak jasny i kontrastowy będzie obserwowany obraz. Do obserwacji bliskich i dużych obiektów sprawdzą się obiektywy i lustra o średnicy do około 200 mm, a do obserwacji dalekich i małych obiektów warto szukać przyrządów o średnicy powyżej 200 mm.

Warto także zwrócić uwagę na ogniskową. Do obserwacji większych obiektów głębokiego nieba, jak na przykład rozległe mgławice i duże gromady gwiazd warto wybierać krótkie ogniskowe (do 1000 mm). Długie ogniskowe (powyżej 1000 mm) sprawdzą się do obserwacji Księżyca, planet, galaktyk i gromad kulistych.

Ogniskowa okularu i średnica wyciągu okularowego

Do obserwacji obiektów takich jak gwiazdy, mgławice planetarne, planety i gromady kuliste, zaleca się wybór teleskopów o mniejszej ogniskowej, która oferuje szersze pole widzenia. Teleskopy o ogniskowej od f x 0,6 do f x 1,5 są odpowiednie dla tych celów. Natomiast dla obserwacji mniejszych i bardziej odległych obiektów, jak małe galaktyki i mgławice, lepiej sprawdzą się teleskopy o dłuższej ogniskowej, od f x 2 do f x 4, które zapewniają większe powiększenie i lepsze szczegóły.

Wyciąg to średnica tuby, do której montowany jest okular. Ten parametr jest istotny, jeżeli w przyszłości zamierzasz wymieniać okulary i filtry. Najczęściej stosowany jest wyciąg 1,25'', dlatego też na rynku znajdziesz wiele akcesoriów o właśnie takim rozmiarze.

Światłosiła

Światłosiła jest parametrem, który określa jasność teleskopu. Inaczej mówiąc, wartość światłosiły decyduje o tym, jakie obiekty będą dobrze widziane w danym teleskopie.

Jeżeli chcesz obserwować bliskie obiekty, takie jak Księżyc i planety Układu Słonecznego, wystarczający będzie teleskop o światłosile mniejszej niż 10, z kolei dla obserwacji dalekich obiektów warto wybierać modele o światłosile większej niż 10.

Uwaga! Do obserwacji Słońca wybieraj teleskop o jak najniższej wartości światłosiły i dokup specjalne filtry. Nieumiejętne obserwowanie Słońca może być niebezpieczne dla oczu.

Montaż do teleskopu

Montaż do teleskopu również warto dostosować do obserwowanych obiektów. Jeżeli chcesz prowadzić obserwację na przykład Księżyca, dobrze sprawdzi się montaż azymutalny. Z kolei do obserwacji dalekich obiektów, gdzie minimalne przesunięcie teleskopu ma ogromne znaczenie, warto zdecydować się na bardziej precyzyjny montaż paralaktyczny (dołączony jest do większości modeli teleskopów w ofercie Militaria.pl).

Jaki teleskop na początek wybrać? — podsumowanie

Wybierając teleskop astronomiczny dla początkujących, dobrze będzie określić jakie obiekty chcesz obserwować – Księżyc, planety Układu Słonecznego czy odległe galaktyki? Wiesz już jak dobrać teleskop do obserwowanego obiektu. Warto także zwrócić uwagę na dodatkowe akcesoria, jak na przykład wymienne okulary o różnych ogniskowych, dzięki którym możesz zmodyfikować właściwości swojego teleskopu. Nadal zastanawiasz się jaki teleskop wybrać? Różne modele teleskopów znajdziesz w ofercie sklepu Militaria.pl, a jeśli masz wątpliwości, skontaktuj się z naszymi ekspertami!