Co to jest krzesiwo i jak działa?

Krzesiwo kojarzy się głównie z turystyką i bushcraftem, jednak nie zawsze tak było. Warto wiedzieć, że było ono powszechnie używane na długo przed wynalezieniem zapałek i zapalniczek. Obecnie z powodu ponownie rosnącej popularności krzesiw zaczęło pojawiać się coraz więcej pytań o ich budowę oraz sposób działania. W poniższym artykule wyjaśnimy: co to jest krzesiwo, jak działa oraz wskażemy różnice pomiędzy dwoma popularnymi na rynku rodzajami krzesiw. Komponując swój własny zestaw przetrwania, warto pamiętać o krzesiwie. Narzędzie to jest jednym z najchętniej wybieranych na wyprawy bushcraftowe, survivalowe czy po prostu jako uzupełnienie codziennego ekwipunku EDC.

Co to jest krzesiwo?

Krzesiwo jest to narzędzie służące do krzesania i rozpalania ognia, który jest źródłem ciepła i pozwala na przygotowanie posiłku podczas wypraw survivalowych, biwaków, kempingów, a także w sytuacji awaryjnej. Krzesiwo jest cenione głównie ze względu na wysoką wytrzymałość, niezawodność oraz bardzo długą żywotność sięgającą nawet do kilku tysięcy użyć. Cechuje się również całkowitą odpornością na działanie wody, co sprawia, że z powodzeniem może być stosowane zamiast tradycyjnych zapałek lub zapalniczki (szczególnie podczas wymagających wypraw bushcraftowo-survivalowych).

Jak działa krzesiwo?

Odpowiadając na pytanie jak działa krzesiwo, należy zacząć od samego materiału, którego użyto do jego wykonania. Obecnie wyróżnia się kilka rodzajów krzesiw. Niżej wymienione zostały podzielone ze względu na zastosowany stop metalu. Są to:

• krzesiwa tradycyjne (kowalskie),

• krzesiwa ferrocerowe,

• krzesiwa magnezowe,

Krzesiwo tradycyjne (kowalskie)

Krzesiwa tradycyjne, zwane również kowalskimi, były powszechnie używane do rozpalania ognia, począwszy od epoki żelaza aż do pierwszej połowy XIX wieku, kiedy to wynaleziono zapałki. Wytwarzane przez kowala z zahartowanej, wysokowęglowej stali miały najczęściej kształt uformowanego łuku o szerokości około 50 mm i maksymalnej długości 15 cm. Wykute w ten sposób krzesiwa były wygodne i ergonomiczne, co pozwalało na pewny chwyt podczas pracy z narzędziem. Krzesiwem uderzano o krzesak (skałę o wysokiej twardości np. krzemień), co powodowało odrywanie się kawałków metalu od krzesiwa, które dzięki wysokiej zawartości węgla i powstałej przy tarciu wysokiej temperaturze spalały się w kontakcie z tlenem. Iskry starano się kierować na wcześniej przygotowaną hubkę (łatwopalny materiał w postaci np. proszku wytwarzanego z nadrzewnych grzybów). Po powstaniu żaru przenoszono go na inny, wcześniej przygotowany materiał i w ten sposób rozpalano.

Krzesiwo ferrocerowe – budowa

Krzesiwo ferrocerowe należy do grupy współcześnie produkowanych. Jego konstrukcja opiera się na pręcie oraz na ergonomicznej rękojeści. Nierzadkim dodatkiem jest również linka transportowa czy iskrownik. Pręt wykonany jest z metalu zwanego ferrocerem, czyli stopu początkowo składającego się jedynie z ceru oraz żelaza. Ferrocer, jaki obecnie stosuje się w krzesiwach, jest jego mocno zmodyfikowaną wersją. Stało się tak, ponieważ ferrocer jest stopem metalu o bardzo silnych właściwościach pirotechnicznych i spala się w wyniku kontaktu z tlenem. Zaczęto więc ubogacać mieszankę, dodając do niej inne rodzaje metali, jak: lantan, neodym, prazeodym oraz magnez. Tak zmodyfikowany znalazł swoje zastosowanie w bardzo wielu produktach, w tym w omawianych dziś krzesiwach.

Krzesiwo ferrocerowe – jak działa?

Krzesiwo ferrocerowe działa dzięki energicznemu ścieraniu metalu przy pomocy ostrej krawędzi iskrownika. Tym sposobem zawarty w pręcie cer poprzez pocieranie utlenia się i ulega samozapłonowi. Spalający się cer się dostarcza energię do zapłonu drobin żelaza, które w postaci wielu iskier o temperaturze dochodzącej do 3000°C spadają na wcześniej przygotowaną rozpałkę, podpalając ją.

Warto wiedzieć: ferrocer został wynaleziony w 1903 roku przez Carla Auera von Welsbacha. Austriacki naukowiec wynalazł go przez przypadek w czasie, gdy zajmował się badaniami metali ziem rzadkich. Mógł on również poszczycić się wynalezieniem żarnika do lamp oraz wolframowej spirali do żarówek zasilanych energią elektryczną.

Krzesiwo magnezowe - jak działa?

Krzesiwa magnezowe są rozwinięciem modeli ferrocerowych. Swoją nazwę handlową zawdzięczają zastosowaniu przez producentów magnezu w postaci dołączonego do krzesiwa bloku magnezowego, który dzięki właściwościom pirotechnicznym może ułatwić rozpalenie ognia. Jak działa krzesiwo magnezowe?

Po zdrapaniu wiór magnezu z bloku lub pręta przy pomocy iskrownika, grzbietu noża lub innego dowolnego narzędzia o ostrej krawędzi przystępuje się do krzesania iskier na nagromadzone wcześniej wióry aż do ich podpalenia. Następnie na rozżarzone wióry magnezu kładzie się inną podpałkę np. watę lub korę brzozy. Z powodu bardzo wysokiej skuteczności magnezu krzesiwa te uchodzą za niezawodne, wygodne w użytkowaniu oraz za bardzo praktyczne. Umożliwiają rozpalenie ognia w trudnych warunkach np. podczas ulewnego deszczu.

Częstym dodatkiem do krzesiw jest również iskrownik - najczęściej w postaci stalowej blaszki z ząbkowaną końcówką. Co ciekawe, w przypadku modeli ferrocerowych i magnezowych rolę iskrownika może pełnić dowolny kawałek materiału (niekoniecznie stalowego) o ostrej lub chropowatej krawędzi. Materiał ten powinien być twardszy niż samo krzesiwo.

Podsumowanie informacji o krzesiwach

Podsumowując, krzesiwo jest dobrym uzupełnieniem ekwipunku każdego survivalowca i miłośnika bushcraftu ze względu na niezawodność i możliwość użycia w wielu sytuacjach. Umożliwia rozpalenie ognia, dzięki któremu przygotujesz ciepły posiłek i ogrzejesz się w trudnych warunkach pogodowych. W dobie gazowych zapalniczek jest również dobrą alternatywą jako awaryjne źródło ognia, gdy planujesz spędzić więcej czasu w terenie czy wyjechać pod namiot. Wiele z obecnie produkowanych wyposaża się również w praktyczne survivalowe akcesoria, takie jak kompas lub gwizdek, które ułatwiają przetrwanie w sytuacji awaryjnej.

Pamiętaj jednak, że podczas korzystania z krzesiwa, zawsze należy zachować normy bezpieczeństwa i wybierać tylko miejsca przeznaczone na ogniska. Przy wietrznej, letniej pogodzie wzrasta ryzyko wywołania pożaru.

Dowiedz się więcej o technikach krzesania ognia w artykule: Jak używać krzesiwa