Noże — poradnik dla początkujących

Istnieje wiele rodzajów noży — od tych zaprojektowanych do precyzyjnego krojenia po modele przeznaczone do ciężkich prac w terenie. W tym artykule przedstawimy podstawowe pojęcia dotyczące noży, takie jak: rodzaje szlifów, profile głowni, rodzaje krawędzi tnących i zastosowania różnych typów noży, abyś mógł lepiej zrozumieć, jak wybrać nóż odpowiedni do Twoich potrzeb.

Rodzaje noży - jakie są główne typy?

Noże najprościej można podzielić na te ze stałą głownią i składane. Każdy z tych typów ma swoje cechy i przeznaczenie – co w jednym jest minusem, w drugim może być plusem. Na przykład nóż ze stałą głownią jest większy i sprawdzi się w trudniejszych zadaniach, ale zajmuje więcej miejsca. Z kolei nóż składany jest poręczniejszy, łatwiejszy do noszenia i lepiej nadaje się do codziennych, lżejszych prac.

Jak zbudowany jest nóż?

Budowę noża można sprowadzić do dwóch głównych części: rękojeści i głowni (ostrza). Jednak zagłębiając się w temat, można odkryć, że każdy z nich ma swoje własne komponenty, a projektanci wprowadzają różne modyfikacje, aby jeszcze bardziej skomplikować sprawę. Poniżej znajdziesz szczegółowy opis noży ze stałą głownią i składanych.

Noże ze stałą głownią (Fixed)

To klasyczne noże bez ruchomych elementów. Dzielą się na dwie podkategorie zależnie od sposobu osadzenia rękojeści na chwycie (trzpieniu) noża:

• Full tang — to modele, które wyposażone są w trzpień wypełniający cały profil rękojeści. Nóż po bokach obłożony jest okładkami z drewna lub z innego tworzywa. Okładziny najczęściej są klejone i wzmocnione tzw. pinami i przelotkami, bywają także skręcane śrubami. Z racji trwałości noże typu full tang polecane są do survivalu i bushcraftu.

• Hidden tang — noże te charakteryzują się tym, że ich rękojeść jest prawie w całości wykonana z innego materiału niż głownia. Ich trzpień to przeważnie wąski pręt, który biegnie przez całą lub niepełną długość rękojeści. Są estetyczne, ale trzeba zwrócić uwagę na to, że cieńsze i bardziej podatne na złamanie w miejscu, gdzie tang się rozszerza i przekształca w głownię, tam łamie się najczęściej.

Noże składane (Folder)

Idealne do noszenia w kieszeni, wyposażone w mechanizmy składania i blokady. Przy grzbiecie głowni często mają kołek lub otwór do otwierania. Przykłady:

• Friction — znane także jako "noże chłopskie" lub "noże farmerskie" pozbawione blokady ostrza.

• Slip joint — noże pozbawione blokady ostrza. Narzędzia nie składają się samoistnie, ale do ich zamknięcia wystarczy niewielka siła. Mechanizm opiera się na sprężynie umieszczonej w grzbiecie rękojeści, która podnosi się podczas otwierania i opada w skrajnych pozycjach, utrzymując narzędzie otwarte lub zamknięte. Atutami są prostota konstrukcji oraz charakterystyczny, przyjemny dźwięk sprężyny.

• Balisong (motylek) — rękojeść tego noża składa się z dwóch ruchomych części przymocowanych do nasady głowni. Zaletą noży motylkowych jest ich prosta i stosunkowo wytrzymała budowa, natomiast wadą jest skomplikowana obsługa. Większość modeli wyposażona jest w zatrzask (latch), który pełni funkcję blokady, uniemożliwiając złożenie się elementów rękojeści i utrzymując nóż zarówno w pozycji otwartej, jak i zamkniętej.

• Back lock — w nożach typu lockback odblokowanie głowni następuje poprzez naciśnięcie dźwigni zamka umieszczonej na grzbiecie rękojeści, od czego pochodzi nazwa mechanizmu. Powrót dźwigni do pozycji wyjściowej zapewnia sprężysta blaszka. Mechanizm ten charakteryzuje się oburęczną obsługą i niezawodną blokadą.

• Liner lock — w nożach typu liner lock blokada głowni opiera się na elastycznej blaszce umieszczonej w przegrodzie rękojeści. Podczas otwierania blaszka przesuwa się, zabezpieczając mechanizm w pozycji otwartej. Aby złożyć nóż, należy przesunąć blaszkę do pozycji równoległej do osi noża. Liner lock wyróżnia się trwałością, niezawodnością i prostotą konstrukcji.

• Frame lock - noże te postały jako rozwinięcie mechanizmu liner lock. Ich działanie jest bardzo podobne, z tą różnicą, że zamiast blaszki blokującej wykorzystano fragment obudowy noża. Dzięki temu konstrukcja ma mniej części, a uchwyt ściskany dłonią dodatkowo stabilizuje blokadę.

Jest również wiele innych mechanizmów blokowania ostrza, np. Axis Lock, stosowany przez Benchmade, czy Tri-Ad Lock, używany przez Cold Steel. Jednak ze względu na to, że jest to przewodnik skierowany do początkujących, skupiamy się na przedstawieniu podstaw, z pominięciem szczegółowego omówienia bardziej zaawansowanych konstrukcji, aby zachować przejrzystość i łatwość zrozumienia tematu.

Jakie są rodzaje szlifów noży?

Głownie noży są szlifowane w różny sposób, aby lepiej nadawały się do cięcia rozmaitych materiałów. Rodzaje szlifów możesz zobaczyć na infografice, a więcej o rodzajach szifów noży przeczytasz w naszym dedykowanym wpisie.

Jakie są profile głowni noży?

Kształt głowni ma kluczowy wpływ na zastosowanie i wytrzymałość noża. Zapoznaj się z infografiką, aby dowiedzieć się, czym wyróżniają się profile takie jak: bowie, drop point, tanto, dagger, spear point, trailing point czy clip point. Sprawdź również nasz wpis o podstawowych profilach głowni noży, który wyjaśni te różnice jeszcze dokładniej.

Rodzaje krawędzi tnących noży

Kolejną cechą, która określa przydatność noża do konkretnego zadania, jest rodzaj krawędzi tnącej. Wyróżniamy trzy typy: ostrze gładkie (plain), częściowo ząbkowane (combo) oraz w pełni ząbkowane (serrated). Więcej szczegółów na ten temat znajdziesz w naszym wpisie poświęconym rodzajom krawędzi tnących.

Jakie są najpopularniejsze noże i narzędzia wyposażone w ostrza?

Na poniższej grafice przedstawiono najpopularniejsze rodzaje noży wraz z krótkim opisem, dzięki czemu możesz lepiej poznać ich cechy i zastosowania. Duży wybór noży znajdziesz w kategorii: Noże, miecze, maczety.