Bushcraft - co to jest i jak zacząć?

Bushcraft jest sztuką przetrwania w dziczy opartą na konkretnych umiejętnościach oraz wiedzy. Bazuje na tradycjach myśliwskich i technikach przetrwania stosowanych przez ludność rdzenną danego obszaru, zachowując przy tym głębokie poszanowanie natury. Istnieje kilka odmian bushcraftu, choć najpopularniejszym dziś jest bushcraft praktyczny.

Jeżeli zastanawiasz się, czym właściwie jest bushcraft i jak zacząć go uprawiać lub chcesz się przekonać, czy bushcraft jest dla Ciebie, to zachęcamy do przeczytania poniższego artykułu. Oprócz informacji o bushcrafcie znajdziesz tutaj również proponowaną przez nas listę wyposażenia na pierwszą wyprawę.

Co to jest bushcraft?

Temat bushcraftu poruszaliśmy już przy okazji omawiania survivalu w artykule: Co to jest survival? - podstawy sztuki przetrwania", jednak jest to zagadnienie na tyle ciekawe, że warto przyjrzeć mu się bliżej. Tak jak wspominaliśmy w artykule o survivalu, sam wyraz bushcraft tłumaczony z języka angielskiego oznacza: bush – krzaki oraz craft – rzemiosło. Ogólnie rzecz biorąc, bushcraft jest zbiorem umiejętności i wiedzy, które umożliwiają przetrwanie w oderwaniu od dóbr cywilizacyjnych.

Do podstawowych umiejętności bushcraftowych zalicza się na przykład:

• Rozpalanie ognia: warto znać różne techniki rozpalania ognia, w tym metody niewymagające użycia zapałek czy zapalniczki (np. użycie krzesiwa, lupy lub łuku ogniowego). Ogień będzie przydatny do gotowania, ogrzewania, sygnalizacji i odstraszania dzikiej zwierzyny.

• Budowanie schronienia: to wiedza o tym, jak wykorzystać naturalne materiały (i te przyniesione ze sobą) do zbudowania schronienia, które zapewni ochronę między innymi przed niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi.

• Pozyskiwanie wody: umiejętność znalezienia i oczyszczenia wody w terenie jest bardzo przydatna, dzięki niej nie musisz martwić o zapas wody na wyprawie.

• Odnajdowanie i identyfikowanie pożywienia: w bushcrafcie przydatne jest rozpoznawanie jadalnych grzybów, owoców i roślin, które dostępne są w terenie. Ta umiejętność obejmuje również na przykład łowienie ryb z użyciem prostych narzędzi.

• Orientacja i nawigacja: wiedza o tym, jak używać mapy, kompasu i jak nawigować za pomocą naturalnych znaków (np. położenia słońca i gwiazd, wzrostu mchu) umożliwia odnalezienie drogi bez dostępu do nawigacji GPS.

• Pierwsza pomoc i postępowanie w sytuacjach kryzysowych: obejmują podstawową wiedzę z zakresu udzielania pierwszej pomocy i radzenia sobie w nagłych, awaryjnych sytuacjach.

• Wytwarzanie i wykorzystanie narzędzi: umiejętności skonstruowania prostych narzędzi i wykorzystania tych podstawowych, ogólnodostępnych (np. noża, piły).

• Łączność i sygnalizacja: w terenie warto znać różne sposoby komunikacji na odległość i sygnalizowania swojej obecności oraz położenia w sytuacji kryzysowej.

• Szacunek dla natury: poszanowanie środowiska naturalnego i umiejętność odpowiedzialnego korzystania z naturalnych zasobów mają za zadanie ograniczać negatywny wpływ bushcraftowca na otoczenie.

Współczesny bushcraft zaczął rozwijać się na półkuli północnej już w XIX wieku. Do pionierów współczesnego bushcraftu możemy zaliczyć osoby takie jak: Elmer Harry Kreps, Ernest Thompson Seton, George Sears, Richard Graves, Daniel Beard, Horace Kephart czy kanadyjski nauczyciel o polskich korzeniach Mors Kochański. Dziś wyróżniającym popularyzatorem tej sztuki jest Ray Mears, twórca edukacyjnych programów stacji BBC.

Rodzaje bushcraftu

Sposób postrzegania bushcraftu przez lata ulegał wielu przemianom. Obecnie wyróżniamy cztery rodzaje tej sztuki:

Bushcraft polega nie tylko na opanowaniu umiejętności przetrwania w dzikich, surowych warunkach, jest to też w pewnym zakresie styl życia i filozofia. Bushcraftowcy pielęgnujący pierwotne techniki przetrwania bardzo często w dużej części lub w całości rezygnują z dóbr cywilizacyjnych. Warto jednak pamiętać, że uprawianie bushcraftu z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi, nadal jest bushcraftem. Sztuka ta może być realizowana na wiele sposobów, w zależności od tego, jakie preferencje ma bushcraftowiec.

Bushcraft często jest praktykowany nie tylko jako sztuka przetrwania w dziczy, lecz także jako umiejętność życia w surowych warunkach.

Bushcraft w Polsce

Bushcraft w Polsce zyskuje coraz większą popularność. Przyciąga nie tylko entuzjastów aktywności na świeżym powietrzu i miłośników przyrody, coraz częściej staje się sposobem na ucieczkę od miejskiego zgiełku. Bushcraft na terenach Polski obejmuje szereg technik i umiejętności przetrwania, które mają zastosowanie w tutejszym klimacie i oparte są na rodzimych zasobach oraz tradycjach.

Polski bushcraft jest częściowo związany z kulturą i głęboko zakorzenioną tradycją harcerską. Harcerze uczą się pewnych umiejętności przetrwania takich jak: rozpalanie ognia, orientacja w terenie, budowa obozowiska czy znajdowanie pożywienia. Harcerstwo zakłada również naukę szacunku dla przyrody i dbania o nią.

W Polsce działa wiele organizacji oraz szkół oferujących kursy z zakresu bushcraftu i innych sztuk przetrwania. Szkolenia obejmują różnorodny zestaw umiejętności, jak: techniki rozpalania ognia, budowy schronienia, tropienia zwierzyny, orientacji w terenie, pozyskiwania wody i innych.

Czy bushcraft w Polsce jest legalny?

Uprawianie bushcraftu w Polsce jest całkowicie legalne, jednakże, planując bushcraft w lesie, konieczne jest przestrzeganie prawa Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Warto wiedzieć, że nie w każdym miejscu w lesie możesz rozbić obozowisko, a nawet zabronione jest wchodzenie na niektóre leśne obszary pod karą mandatu. Gdzie zatem można uprawiać bushcraft w Polsce?

Bushcraft a Lasy Państwowe - mapa

W 2019 roku Lasy Państwowe uruchomiły program biwakowania na dziko pod nazwą "Zanocuj w lesie". Umożliwia on legalne spanie w lesie osobom zainteresowanym survivalem i bushcraftem. W całej Polsce zostały wyznaczone miejsca do legalnego biwakowania w lasach. W ramach programu można zanocować w wyznaczonych miejscach w pojedynkę lub w grupie do 9 osób bez potrzeby zgłaszania tego w nadleśnictwie. Pełny regulamin programu znajdziesz pod tym adresem – Regulamin programu “Zanocuj w lesie”.

Warto wiedzieć, że w Polsce obowiązuje zakaz biwakowania na terenie parków narodowych i parków krajobrazowych, wyjątkiem są specjalnie wyznaczone obszary.

Bushcraft - jak zacząć?

Rozpoczęcie przygody z bushcraftem praktycznym warto rozpocząć od opanowania teorii i podstawowych umiejętności oraz skompletowania wyposażenia bushcraftowego. Poniżej znajdziesz kilka wskazówek.

• Przydatne informacje (i te dla ciekawskich)

Warto zapoznać się z literaturą bushcraftową, blogami tematycznymi, forami czy kontami na YouTube prowadzonymi przez doświadczonych bushcraftowców. Warto także zaznajomić lub przypomnieć sobie zasady udzielania pierwszej pomocy.

Osoby, które chcą poczuć prawdziwy klimat bushcraftu, mogą przyswoić pewną dawkę wiedzy. W bushcrafcie przydatne będą informacje na temat: nawigacji za pomocą położenia słońca i gwiazd, występującej flory i fauny na danym obszarze, jadalnych ziół i grzybów oraz metod ich przyrządzania w terenie.

• Umiejętności bushcraftowe

W bushcrafcie przydadzą się umiejętności takie jak: rozpalanie ognia, budowa schronienia, korzystanie z mapy i kompasu, pozyskiwanie i uzdatnianie wody, łowienie ryb, obsługa narzędzi. Warto jeszcze przed pierwszą wyprawą przyswoić je w podstawowym zakresie, a później doszlifowywać fach już podczas wypraw w teren.

Sprawdź nasz poradnik o rozpalaniu ognia krzesiwem – Jak używać krzesiwa?

• Bushcraft kit

Bushcraft kit to zestaw wyposażenia bushcraftowego. W zależności od potrzeb i preferencji, na wyprawie przydatne będą takie przedmioty jak: multitool, długi nóż, piła, mapa, kompas, krzesiwo, linki paracord, sprzęt do uzdatniania wody czy apteczka.

Warto także zaopatrzyć się w odpowiednią odzież np. kurtkę przeciwdeszczową czy bieliznę termoaktywną. Bushcraft kit (zestaw bushcraftowy) może wyglądać różnie, w zależności od Twoich potrzeb. Szerzej omówimy to zagadnienie w dalszej części artykułu.

Pytania przed pierwszą wyprawą

Najczęściej zadawane pytania odnośnie do wypraw bushcraftowych i biwakowania w lesie w Polsce dotyczą zazwyczaj takich kwestii jak: miejsce obozowania, sprzęt i korzystanie z dóbr lasów. Postanowiliśmy więc udzielić na nie odpowiedzi.

• Czy mogę nocować w każdym miejscu?

Jak wspominaliśmy, można nocować w miejscach wyznaczonych przez nadleśnictwa w ramach programu “Zanocuj w lesie” przez czas do 2 nocy i w grupie do 9 osób. Jeżeli chcesz zanocować w liczniejszej grupie (powyżej 9 osób) bądź na dłużej niż dwie noce, musimy przekazać tę informację drogą mailową do właściwego nadleśnictwa. Pamiętaj, że mail należy wysłać najpóźniej dwa dni robocze przed planowanym biwakiem. Dopiero po uzyskaniu potwierdzenia od nadleśnictwa możesz wyruszać na dziki biwak, nie będąc na dziko z prawem.

Miejsca przeznaczone do biwakowania oznaczone będą na mapie, zatem warto ją ze sobą zabrać.

• Czy mogę zabrać ze sobą przenośną kuchenkę gazową?

Decyzja o możliwości (lub jej braku) używania kuchenek gazowych na danym obszarze jest podejmowana przez nadleśnictwo. Informację o tej decyzji znajdziesz na stronie internetowej konkretnego nadleśnictwa.

• Czy mogę zebrać drewno na ognisko, grzyby i owoce na terenie biwakowania?

Samodzielne zbieranie drewna lub naruszanie ściółki leśnej jest surowo zabronione – należy zwrócić się do leśniczego, który ustali zasady zaopatrywania się w drewno lub chrust na opał. Bez przeszkód jednak możesz zbierać owoce leśne i grzyby. Przy korzystaniu z dóbr lasu trzeba być uważnym i zbierać jedynie te owoce i grzyby, które są jadalne i nie są objęte ochroną.

Więcej popularnych pytań i odpowiedzi na znajdziesz na stronie programu “Zanocuj w lesie”.

Odzież na bushcraft – w co się ubrać na wyprawę?

Odzież na wyprawę należy dobrać przede wszystkim do aktualnie panujących warunków pogodowych. Jaka odzież przyda się na wyprawie bushcraftowej?

• Warstwa bazowa

Bielizna termoaktywna to dobry wybór o każdej porze roku. Jej zadaniem jest utrzymywanie optymalnej temperatury oraz odprowadzanie wilgoci na zewnątrz, co zapewnia odpowiedni komfort termiczny.

• Warstwa izolacyjna

Warstwę izolacyjną należy dopasować do aktualnych warunków atmosferycznych. Polar, bluza czy softshell bardzo dobrze się sprawdzą w chłodniejsze dni, ale warto pamiętać, aby i latem mieć ją na wyposażeniu, bo może się przydać wieczorami lub w nocy.

• Warstwa ochronna

Odzież wiatro- i wodoodporna to jest również przydatna w bushcrafcie. Kurtki i spodnie o takich właściwościach świetnie zabezpieczą organizm przed wychłodzeniem w trakcie niepogody.

• Odzież wyposażona w praktyczne funkcje

Praktyczna odzież w bushcrafcie jest wręcz niezbędna. Warto więc wybierać spodnie, koszule, kurtki czy bluzy, które zostały wyposażone w liczne kieszenie, regulowane elementy czy wzmocnione obszary. W kieszeniach bez problemu schowasz najpotrzebniejsze elementy wyposażenia, dzięki regulacji lepiej dopasujesz odzież do sylwetki, a wzmocnienie strategicznych obszarów obniży ryzyko na przykład rozdarcia. Pamiętaj, że bushcraft może być wymagający, dlatego wybieraj odzież z solidnych materiałów.

• Nakrycie głowy i rękawice

Czapki i rękawice to nie tylko domena zimowych, chłodnych miesięcy. W cieplejsze dni również warto się w nie wyposażyć. Odpowiednie rękawice, poza utrzymywaniem ciepła dłoni, bardzo dobrze je ochronią przed zranieniami. Nakrycie głowy, dopasowane do pogody, ochroni głowę przed zimnem, deszczem i słońcem. Co więcej, w miesiącach, w których aktywne są kleszcze i komary, dobrym wyborem będzie nakrycie głowy z moskitierą.

• Obuwie

Obuwie również jest istotną częścią bushcraftowej garderoby. Warto wybierać uniwersalne obuwie trekkingowe lub wojskowe, które zabezpieczy stopę przed niekorzystnymi czynnikami atmosferycznymi, a także przed między innymi uderzeniami kamieniami, skaleczeniami, otarciami czy oparzeniami roślinami (pokrzywami, barszczem Sosnowskiego). Polecamy stawiać na obuwie, które zapewni wygodę chodzenia przez długi czas i dobrą przyczepność do podłoża.

Bushcraft - akcesoria i gadżety

Ekwipunek bushcraftowy musi być wszechstronny, a przy tym nie powinien zajmować dużo miejsca i dużo ważyć. Oczywiście każdy bushcraftowiec dobiera wyposażenie dostosowane do własnych preferencji. Przygotowaliśmy uniwersalny zestaw akcesoriów i gadżetów, który sprawdzi się jako podstawowy bushcraft kit:

• Plecak

Każdy bushcfratowiec powinien mieć pojemny plecak, w którym zmieści swój sprzęt. Dobrym wyborem będzie plecak o pojemności 40-50 litrów, w który bez trudu spakujesz ekwipunek na wypad z noclegiem. Jeżeli zależy Ci na wysokiej wytrzymałości wyposażenia, polecamy plecaki taktyczne i wojskowe.

• Nóż

Nóż jest podstawowym wyposażeniem w bushcrafcie. W zależności od Twoich upodobań możesz wybrać różne typy noży, rekomendujemy jednak noże z głownią stałą oraz o konstrukcji full tang - warto zajrzeć do naszej kategorii noży survivalowych.

• Multitool lub scyzoryk

Przydatny zestaw narzędzi zamknięty w poręcznym multitoolu lub scyzoryku to nieoceniony towarzysz wypraw bushcraftowych. Znajdziesz w nim między innymi: kombinerki, nożyczki, otwieracze, przecinaki i inne.

• Siekiera lub piła

Ten rodzaj wyposażenia będzie niezastąpiony przy przycinaniu drewna na ognisko. Siekierę wykorzystasz też między innymi do wbijania szpilek mocujących tarp. Zastosowania piły nie trzeba wyjaśniać.

• Krzesiwo, zapalniczka lub zapałki

Źródło ognia jest niezbędne. W Militaria.pl znajdziesz szeroki wybór takich akcesoriów do rozpalania ognia . Możesz wybrać popularne krzesiwo ferrocytowe, niezawodną zapalniczkę plazmową czy zapałki sztormowe.

• Tarp i hamak

Tarp to akcesorium, które możesz wykorzystać samodzielnie lub w zestawie z hamakiem. Jeżeli korzystasz jedynie z tarpa, możesz skonstruować z niego różne rodzaje schronienia (na przykład namiot bushcraftowy). Jeśli natomiast chcesz spać w hamaku , tarp warto rozwiesić nad hamakiem, aby chronił przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

• Latarka

Źródło światła przyda się po zachodzie słońca lub w trakcie eksplorowania jaskiń. Polecamy wybierać latarki czołowe, które zapewniają wolne ręce.

• Apteczka

W trakcie wypraw w teren nietrudno o różnego rodzaju zranienia, dlatego warto mieć w wyposażeniu apteczkę. Możesz zakupić gotowe apteczki z wyposażeniem jak na przykład apteczka survivalowa lub kupić zasobnik i samodzielnie uzupełnić wyposażenie.

• Kuchenka turystyczna i naczynia turystyczne

Jeżeli chcesz korzystać z kuchenki turystycznej, pamiętaj, żeby sprawdzić, czy w wybranym miejscu jest to dozwolone. Niezależnie od tego, czy korzystasz z kuchenki, warto mieć ze sobą przynajmniej kubek turystyczny i niezbędnik.

• Środki do uzdatniania wody

Zabieranie 5-litrowego baniaka wody może nie być najlepszym pomysłem na wyprawę bushcraftową, dlatego doskonałym rozwiązaniem są środki do uzdatniania wody, dzięki którym możesz skorzystać z ujść wody w terenie. Bardzo przydatna jest butelka na wodę z filtrem.

• Bransoletki i linki paracord

Paracord to częsty wybór na wyprawy w teren z uwagi na to, że ma wiele zastosowań. Linka paracord zastąpi linkę odciągową w namiocie, hamaku czy tarpie, wykonasz z niej zapasową sznurówkę, sznurek na pranie i wiele, wiele innych.

• Ultradźwiękowa ochrona przed kleszczami, repelenty i moskitiery

Komary i kleszcze to nie tylko uciążliwe insekty, ale przede wszystkim nosiciele wielu chorób, dlatego istotna jest ochrona przed nimi.

Sprawdź także nasze wpisy o: ochronie przed komarami oraz ochronie przed kleszczami.

Wyposażenie bushcraftowe w Militaria.pl

W sklepie Militaria.pl znajdziesz bogatą kategorię wszelkich przydatnych sprzętów, akcesoriów, gadżetów i wyposażenia bushcraftowego. Dostępny asortyment pochodzi od znanych i sprawdzonych producentów, dlatego możesz mieć pewność, że wybierasz produkty najwyższej jakości. Koniecznie sprawdź kategorię Survival, bushcraft, turystyka!